Іван Навуменка быў не толькі выдатным пісьменнікам, але і прызнаным літаратуразнаўцам, акадэмікам, які ўнёс значны ўклад у развіццё беларускай філалогіі.
Навуменка глыбока вывучаў творчасць класікаў беларускай літаратуры, у прыватнасці Янкі Купалы і Якуба Коласа. Яго манаграфіі сталі асноватворнымі працамі для разумення іх спадчыны.
Ён актыўна распрацоўваў пытанні тэорыі літаратуры, аналізуючы жанравыя асаблівасці, стылістыку і мастацкія метады беларускіх пісьменнікаў.
Навуменка доўгі час узначальваў Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР, дзе спрыяў развіццю навуковых даследаванняў і падрыхтоўцы маладых кадраў.